گاهشمار هنر و فرهنـگ
دیــداری مـدرن در ایـــــران
پیشطرح
«گاهشمار هنر و فرهنگ دیداری مدرن در ایران» روندِ رخدادهای گوناگون هنری را همراه با رویدادهای تاریخی مهم ایران در بازهای نزدیک به ۱۵۰ سال ثبت میکند. بخش سمتِ راست گاهشمار به رویدادهای هنری و فرهنگ دیداری میپردازد و سمت چپ، به ثبت تاریخ اجتماعی و فرهنگی ایران و گاه جهان اختصاص دارد. برای حفظ یکپارچگی و امکان قیاس، سالشمار میلادی مبنای اصلیست اما همهجا سالشمار خورشیدی نیز آمده است. ویرایش این گاهشمار بهطور پیوسته ادامه خواهد داشت.
گاهشمار در سه بخش زیر ارایهمیشود:
از واقعگرایی تا موزهی ایران باستان
۱۸۴۸-۱۹۴۱
۱۲۲۶-۱۳۲۰
۱۸۴۸
۱۲۲۷: آغاز پادشاهی ناصرالدین شاه
لویجی پیشه، ح ۱۸۴۰-۱۸۶۰ (۱۲۲۷)، «ناصرالدینشاه»
ح ۱۸۹۰
آنتوان سِورُگین، ۱۸۸۸ (۱۲۶۷)، ناصرالدین شاه در پای مجسمهی برنزیاش
آنتوان سِورگین، ح ۱۸۹۰ (۱۲۷۰)، فضای داخلی کاخ گلستان
۱۸۹۶
۱۲۷۵: ترور ناصرالدین شاه
۱۹۰۶
۱۲۸۵: امضای فرمان مشروطیت
نخستین دورهی مجلس شورای ملی، ۱۹۰۶ (۱۲۸۵)
۱۹۰۷
۱۲۸۵: تاجگذاری محمدعلیشاه قاجار
۱۲۸۶: انتشار چرندوپرند بهقلم علیاکبر دهخدا در صوراسرافیل
تصویر صفحهی نخست روزنامهی صور اسرافیل، (۱۳ ژوئن ۱۹۰۷)، دی ماه ۱۲۸۶
۱۲۸۶: بنیانگذاری روزنامهی کشکول
۱۹۰۸
۱۲۸۷: به توپبستن مجلس و آغاز استبداد صغیر
اعدام میرزا جهانگیرخان، مدیر روزنامهی «صور اسرافیل»
انتشار نخستین رمان فارسی با نام «شمس و طغرا»
۱۹۱۰
۱۲۸۹: انتشار نخستین مجلهی ادبیهنری ایران با نام «بهار»
بهدست اعتصامالملک
۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸
۱۲۹۲ تا ۱۲۹۷: جنگ جهانی اول
۱۹۱۷
۱۲۹۶: انقلاب روسیه به رهبری «ولادیمیر لنین» و سرنگونی امپراتوری روسیه
۱۹۲۱
۱۳۰۰: انتشار نخستین داستان کوتاه در ایران به نام «یکی بود یکی نبود» از محمدعلی جمالزاده
۱۹۲۲
۱۳۰۱: سرودهشدن «افسانه»ی نیما یوشیج
۱۳۰۱: تاسیس اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
۱۹۲۴
۱۳۰۳: بهقدرت رسیدن استالین در شوروی
۱۹۲۵
۱۳۰۴: به قدرترسیدن رضا شاه
آغاز سلسلهی پهلوی
۱۹۲۶
۱۳۰۵: انتشار رمان «تهران مخوف» از مرتضی مشفق کاظمی
۱۹۳۰
۱۳۱۰: انتشار نخستین جلد «سیر حکمت در اروپا» نوشتهی محمدعلی فروغی
۱۹۳۳
۱۳۱۳: ریاستجمهوری فرنکلین دلنو رُزولت در امریکا
۱۳۱۳: بهقدرترسیدن حزب ناسیونال سوسیالیت بهرهبری آدُلف هیتلر
۱۹۳۴
۱۳۱۳: آرامگاه فردوسی، طراح از هوشنگ سیحون برپایهی طرحی از کریم طاهرزادهی بهزاد، اجرا از حسین لُرزاده
۱۹۳۶
۱۳۱۴: اجرای رسمی کشف حجاب
دومین سالگرد کشف حجاب، ۱۹۳۷ (۱۳۱۵)
۱۳۱۴: انتشار دیوان اشعار پروین اعتصامی
۱۹۳۷
۱۳۱۵: انتشار «بوف کور» از صادق هدایت
۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵
۱۳۱۸ تا ۱۳۲۴: جنگ جهانی دوم
۱۳۱۸: انتشار نخستین جلد «لغتنامهی دهخدا»
۱۹۴۰
۱۳۱۹: انتشار کتاب «تاریخ مشروطهی ایران» از احمد کسروی
۱۸۴۶
حدود سال ۱۲۲۶ : آموزش هنر میرزا ابوالحسن خان غفاری کاشانی، ملقب به صنیعالملک در اروپا
۱۸۵۱
۱۲۳۰: بنیانگذاری دارالفنون
آنتوان سِورُگین، ۱۹۳۰-۱۸۸۰ (۱۳۰۹-۱۲۵۹)
ساختمان و حیاط دارالفنون از بالای دروازهی میدان توپخانه
۱۸۵۸
صنیعالملک، ۱۸۵۸ (۱۲۳۸)، «پسران فرخ خان امینالدوله»
دههی ۱۸۷۰
اسماعیل جلایر، دههی ۱۸۷۰ (۱۲۶۰)، «خانمها دورِ سماور»
۱۸۸۵-۱۸۹۰
کمالالملک، ۱۸۸۵-۱۸۹۰ (ح ۱۲۶۹)، «تالار آینه»
کمالالملک، ۱۸۹۰-۱۸۹۹ (۱۲۷۸-۱۲۶۹)، «خودنگاره»
۱۸۹۱
موسی ممیزی، ۱۸۹۱ (۱۲۷۰)، «زنهای قالیباف»
۱۸۹۳
محمود خان ملکالشعرا، ۱۸۱۳- ۱۸۹۳، (۱۱۹۲- ۱۲۷۲ خ)، «استنساخ»
۱۸۹۷
۱۲۷۶: سفر کمالالملک به اروپا و مطالعهی کار نقاشهایی چون رمبرانت، رافائل، و تیسین.
۱۹۱۰
اسدالله الحسینی نقاشباشی، ۱۹۱۰ (۱۲۸۹)، «احمدشاه و کابینهی عبدالحسین فرمانفرما»
هنرمند ناشناس، ح ۱۹۱۰ (۱۲۸۹)، «چهرهی شاهزادهخانم تاجالسل»
۱۹۱۱
۱۲۹۰: بنیانگذاریِ مدرسهی صنایع مستظرفه
۱۹۱۸
عباس رسام ارژنگی، ۱۹۱۸ (۱۲۹۷)، «طبیعت بیجان با هندوانه، هلو، و قاشق»
۱۹۲۳
۱۳۰۲: انتشار کتاب «سرآمدان هنر» اثر کریم طاهرزاده بهزاد
۱۹۲۹
۱۳۰۹: بنیانگذاریِ مدرسهی هنرهای قدیم به ابتکار حسین طاهرزادهی بهزاد
۱۳۰۹: ساختهشدن «آبی و رابی»، نخستین فیلم بلند سینمای ایران
توسط اوانس اوهانسیان
۱۹۳۱
۱۳۱۱: برگزاری نمایشگاه بینالمللی هنر ایرانی در لندن توسط آرثر پُپ
۱۹۳۴
۱۳۱۳: ساختهشدن «دختر لر»، نخستین فیلم ناطق سینمای ایران
۱۳۱۳: بنیانگذاری دانشگاه تهران
محسن مقدم، ۱۹۳۷ (۱۳۱۵) ، لُگوی دانشگاه تهران (مرتضی ممیز در سال ۱۳۵۰ این لُگو را ویرایش کرد).
۱۹۳۶
محمد مدبر، ۱۳۱۵، «روز محشر»
۱۹۳۷
۱۳۱۶: بنیانگذاری موزهی ایران باستان با معماری آندره گُدار
از خروس جنگی تا موزهی هنرهای معاصر
۱۹۴۱-۱۹۷۹
۱۳۵۷ -۱۳۲۰
۱۹۴۱
۱۳۲۰: بهقدرترسیدن محمدرضا شاه
آغاز دوران پهلوی دوم
۱۹۴۳
۱۳۲۲: کنفرانس تهران با حضور سه رهبر متفقین برای تصمیمگیری دربارهی سرنوشت جنگ و پس از آن
۱۹۴۵
۱۳۲۴: تاسیس سازمان ملل متحد
۱۹۴۶
۱۳۲۵: آغاز جنگ سرد
۱۳۲۵: بنیانگذاری یونسکوُ (سازمان علمی، فرهنگی، و تربیتی ملل متحد)
۱۹۴۷
۱۳۲۶: استقلال هند از بریتانیا
۱۹۴۹
۱۳۲۸: انقلاب کمونیستی چین به رهبری مائو تسهتونگ و پایهگذاری جمهوری خلق چین
۱۹۵۱
۱۳۲۹: ملیشدن صنعت نفت
روی جلد مجلهی «تایم»، ۱۹۵۲ (۱۳۳۰)، شمارهی یک (محمد مصدق، چهرهی سال)
۱۹۵۲
۱۳۳۰: انتشار «قطعنامه»، اثر احمد شاملو
۱۳۳۱: انتشار «چشمهایش» از بزرگ علوی
۱۹۵۳
۱۳۳۲: کودتای ۲۸ مرداد
۱۳۳۲: بنیانگذاری انتشارات فرانکلین
۱۹۵۵
۱۳۳۴: آغاز جنگ ویتنام
۱۹۵۶
۱۳۳۵: انتشار دفتر شعر «زمستان» از مهدی اخوان ثالث
۱۳۳۵: بنیانگذاری ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور)
۱۹۵۷
۱۳۳۶: انتشار دفتر شعر «هوای تازه» از احمد شاملو
۱۹۶۰
۱۳۳۹: بینانگذاری اُپک (سازمان کشورهای صادرکنندهی نفت)
۱۳۳۹: تصویب قانون اصلاحات ارضی
محمدرضا شاه پهلوی سند مالکیت زمینهای تقسیمشده را به زنهای کشاورز میدهد، ۱۹۶۲ (۱۳۴۰)
۱۹۶۱
۱۳۴۰: ساختهشدن دیوار برلین
۱۹۶۲
۱۳۴۱: بهرسمیتشناختهشدن حق رای زنان در ایران
۱۹۶۳
۱۳۴۱: انقلاب سفید
بزرگداشت سالانهی انقلاب سفید در برابر مجلس سنای ایران، ۱۹۷۱ (۱۳۴۹)
۱۳۴۱: انتشار «غربزدگی» از جلال آل احمد
۱۳۴۲: انتشار دفتر شعر «تولدی دیگر» از فروغ فرخزاد
۱۳۴۲: انتشار رمان «تنگسیر» از صادق چوبک
۱۹۶۵
۱۳۴۴: ورود روحالله خمینی به عراق
۱۹۶۷
۱۳۴۶: انتشار نمایشنامهی «آی باکلاه، آی بیکلاه» از غلامحسین ساعدی
۱۹۶۸
۱۳۴۷: به وزارت رسیدن فرخرو پارسا، نخستین وزیر زن ایرانی در کابینهی امیرعباس هویدا
۱۳۴۷: بنیانگذاری کانون نویسندگان ایران
۱۳۴۷: انتشار کتاب «در خدمت و خیانت روشنفکران» اثر جلال آل احمد
۱۹۶۹
۱۳۴۸: انتشار رمان «شازده احتجاب» از هوشنگ گلشیری
۱۳۴۸: انتشار رمان «سووشون» از سیمین دانشور
۱۹۷۰
۱۳۴۹: انتشار رمان «دایی جان ناپلئون» از ایرج پزشکزاد
۱۹۷۱
۱۳۵۰: برگزاری جشنهای ۲۵۰۰ ساله
۱۳۵۰: انتشار مجلهی «رودکی»
۱۹۷۳
۱۳۵۲: بحران نفت در کشورهای صنعتی
۱۹۷۴
۱۳۵۳: انتشار رمان «همسایهها» از احمد محمود
۱۹۷۵
۱۳۵۴: پایان جنگ ویتنام
۱۹۷۷
۱۳۵۶: انتشار کتاب «آسیا دربرابر غرب» بهدست داریوش شایگان
۱۳۵۶: شکلگیری انجمن موسیقی چاووش
۱۹۴۳
۱۳۲۲: انتشار مجلهی «سخن»
۱۹۴۶
نمایشگاه هنرهای زیبای ایران، ۱۹۴۶ (بهمن ۱۳۲۴ تا فروردین ۱۳۲۵)،
انجمن روابط فرهنگی ایران با اتحاد جماهیر شوروی
اسماعیل آشتیانی، ۱۹۴۲ (۱۳۲۱)،
طبیعت بیجان
علی اصغر پتگر، ۱۹۴۶ (۱۳۲۵)، «بینام»
هوشنگ پزشکنیا، ۱۹۴۶ (۱۳۲۵)، «مصلوب»
۱۳۴۶: بنیانگذاری سازمان ملی فُلکلُر ایران
۱۹۴۷
محمود جوادیپور، ۱۹۴۷ (۱۳۲۶)، «مسجد شاه»
۱۹۴۹
۱۳۲۸: بنیانگذاریِ دانشکدهی هنرهای زیبای دانشگاه تهران
۱۳۲۸: بنیانگذاریِ انجمن هنری خروسجنگی، بهدست جلیل ضیاپور
۱۳۲۸: بنیانگذاری گالری آپادانا
۱۳۲۸: گشایش کانون ملی فیلم
۱۹۵۰
حسین کاظمی، ۱۹۵۰ (۱۳۲۸)، «بینام»
۱۹۵۱
«بهمن محصص، ۱۹۵۱ (۱۳۳۰)، «بینام»
۱۳۲۸: بنیانگذاری انجمن ملی عکاسی ایران بهدست هادی شفائیه
۱۹۵۳
جلیل ضیاپور، ۱۹۵۳ (۱۳۳۲) (بازنقاشیشده در سال ۱۹۶۲)، «زینب خاتون»
۱۹۵۴
۱۳۳۳: گشایش گالری استتیک بهدست مارکو گریگوریان
مارکو گریگوریان، ۱۹۵۴ (۱۳۳۳)،
«صورت یک زن و یک مرد»
لیلی متیندفتری، ۱۹۵۶، (۱۳۳۵)، «چهرهی محمد مصدق»
۱۹۵۸
سیراک ملکُنیان،۱۳۳۶، «زن چادری»
۱۳۳۷: نخستین دوسالانهی تهران، به سرپرستی مارکو گریگوریان
و پشتیبانی وزارت فرهنگ در کاخ ابیض
سیا ارمجانی، ۱۹۵۸ (۱۳۳۷)، «دیوار»
هوشنگ پزشکنیا، ۱۹۵۸ (۱۳۳۷)، «خارک»
۱۹۶۰
۱۳۳۹: دوسالانهی دوم تهران در کاخ گلستان با نمایش کار از ۶۸ هنرمند
ابوالقاسم سعیدی، ۱۳۳۹، ترکیببندی گلدار
۱۳۴۰: مهاجرت سیا ارمجانی به امریکا
سیا اَرمجانی، ۱۹۷۰ (۱۳۴۹)، خانهی شمارهی ۲ (خانهی یکخوابه)
۱۹۶۱
۱۳۳۹: گشایش مدرسهی هنرهای تزیینی (بعدها: دانشگاه هنر)
با عضوهایی چون کریم امامی، هوشنگ کاظمی،
پرویز تناولی، و مارکو گریگوریان
مارکو گریگوریان، ۱۹۶۳ (۱۳۴۱)، بینام
۱۹۶۲
۱۳۴۱: ساختهشدن فیلم «خانه سیاه است» اثر فروغ فرخزاد
۱۳۴۱: ساختهشدن فیلم مستند «موج و مرجان و خارا»
اثر ابراهیم گلستان و اَلن پِندری
۱۳۴۱: برگزاری نمایشگاه نقاشی معاصر ایران در امریکا
با کار هنرمندهایی چون منصور قندریز، پرویز تناولی، و بهجت صدر
همینطور، برگزاری در شیکاگو، واشینگتن دیسی،
نیویرک، و شهرهایی دیگر
بهجت صدر، ۱۳۵۳، «بینام»
۱۳۴۱: برگزاری دوسالانهی سوم تهران، کاخ ابیض
۱۳۴۱: نامگذاری جنبش سقاخانه به پیشنهاد کریم امامی
فرامرز پیلآرام، ۱۹۶۲، «مسجد اصفهان»
پرویز تناولی، ۱۹۷۲، هیچ
۱۹۶۳
۱۳۴۲: بازگشت بهمن محصص از ایتالیا به ایران
بهمن محصص، ۱۹۶۶ (۱۳۴۵)، «بر ساحل»
برگزاری بینال چهارم تهران، در کاخ ابیض با شرکت ۱۱۳ هنرمند
۱۳۴۳: بنیانگذاریِ تالار ایران (تالار قندریز)
منصور قندریز، دههی ۱۹۶۰ (۱۳۴۰)، «بدون عنوان»
رویین پاکباز، ۱۹۷۵ (۱۳۵۴)، «انسان با دستهای قرمز»
احمد عالی، ۱۳۴۳، «خودنگاره»
۱۹۶۴
۱۳۴۳: بازگشت محسن وزیریمقدم از ایتالیا به ایران
و درسدادن در دانشکدهی هنرهای تزیینی تا سال ۱۹۷۵ (۱۳۵۴)
محسن وزیریمقدم، ۱۹۷۰ (۱۳۴۹)، «بینام (فرمها در حرکت)»
۱۹۶۵
۱۳۴۴: برگزاری نمایشگاه «هنر در ایران» در انجمن ایران-امریکا
برگزارکنندهی نمایشگاه: کریم امامی
۱۳۴۴: ساختهشدن فیلم «خشت و آینه» اثر ابراهیم گلستان
۱۳۴۴: بنیانگذاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
به ریاست فرح پهلوی و مدیریت لیلی امیرارجمند
۱۳۴۴: انتشار کتاب «نقاشی نوین» بهدست احسان یارشاطر
۱۹۶۶
۱۳۴۵: تاسیس گالری سیحون
۱۳۴۶: گشایش رشت ۲۹ (کلاب، بار، فضای هنری) بهدست کامران دیبا
۱۹۶۷
۱۳۴۶: بنیانگذاری و برپایی جشن هنر شیراز
زیر نظر «دفتر مخصوص شهبانو» و مدیریت فرخ غفاری
۱۹۶۸
۱۳۴۷: اجرای نمایش «شهر قصه» از بهمن مفید در جشن هنر شیراز
بنیان گذاری تالار رودکی، ۱۹۶۸ (۱۳۴۶)
۱۹۶۹
۱۳۴۸: بنیانگذاری کارگاه نمایش
به کوشش آربی آوانسیان
۱۳۴۸: ساختهشدن فیلم «گاو» اثر داریوش مهرجویی
و «قیصر» اثر مسعود کیمیایی
۱۹۷۰
۱۳۴۹: انتشار نشریهی «فصلی در هنر» در تالار قندریز
۱۹۷۱
پیتر بروک و آربی آوانسیان، ۱۹۷۱ (۱۳۵۰)، اجرای ارگاست (بخش ۱ و ۲) در جشن هنر شیراز
قباد شیوا، ۱۹۷۱ (۱۳۵۰)، پُستر جشن هنر شیراز
۱۹۷۴
۱۳۵۳: تشکیل گروه آزاد نقاشان و مجسمهسازان؛
مارکو گریگوریان، فرامرز پیلارام، عبدالرضا دریابیگی، غلامحسین نامی، مرتضی ممیز، سیراک ملکنیان، مسعود عربشاهی.
غلامحسین نامی، ۱۳۴۶، «مبارزه با بیسوادی»
مسعود عربشاهی، ۱۳۵۵، «کمپوزیسیون»
نمایشگاه بینالمللی تهران در مرکز نمایشگاههای بینالمللی ایران
با نمایش کار هنرمندهایی چون لیلی متین دفتری، ایران درودی، بهجت صدر، سهراب سپهری، رویین پاکباز، حسین کاظمی، و پرویز کلانتری
منیر فرمانفرماییان، ۱۳۴۹، «توپ آیینهای»
حسین کاظمی، ۱۳۵۰، «بدون عنوان»
فریده لاشایی، ۱۹۷۴ (۱۳۵۳)، منظرهی تنهی درخت»
۱۹۷۵
سهراب شهیدثالث، ۱۳۵۴، «طبیعت بیجان»
کاوه گلستان، ۷۷-۱۹۷۵، «بینام» (از مجموعهی روسپی)
قاسم حاجیزاده، ۱۳۵۴، «دو مرد با موهای رنگشده»
۱۹۷۷
۱۳۵۶: نمایشگاه واشآرت در واشینگتن
مرتضی ممیز، ۱۹۷۷ (۱۳۵۶)، چاقوها
بنیانگذاریِ موزهی هنرهای معاصر تهران
با پشتیبانیِ «دفتر مخصوص شهبانو» و طراحی کامران دیبا
۱۳۵۶: افتتاح موزهی رضا عباسی
۱۹۷۸
گشایش مرکز فرهنگی نیاوران
۱۳۵۷: ترجمه و انتشار «تاریخ هنر جنسن»
از انقلاب ۵۷ تا امروز
از ۱۹۷۹ تا امروز
از ۱۳۵۷ تا امروز
۱۹۷۹
انقلاب ۵۷
۱۳۵۹-۱۳۶۲: انقلاب فرهنگی
۱۹۷۹-۸۱
۱۳۵۸-۵۹: اشغال سفارت ایالات متحد در تهران (بحران گروگانگیری)
۱۹۷۹-۸۴
۱۳۵۷-۱۳۶۳: انتشار رمان «کلیدر» از محمود دولتآبادی
۱۹۸۰
۱۳۵۹: آغاز جنگ عراق و ایران
۱۹۸۱
۱۳۶۰: برگزاری «جشنوارهی بینالمللی فیلم فجر»
۱۹۸۵
۱۳۶۴: انتشار مجلهی آدینه
۱۹۸۸
۱۳۶۷: پایان جنگ عراق و ایران
۱۳۶۷: اعدامهای گستردهی زندانیان سیاسی در ایران
۱۹۸۹
۱۳۶۸: مرگ روحالله خمینی
۱۳۶۸: فروریختن دیوار برلین و پایان جنگ سرد
۱۹۹۱
۱۳۷۰: انتشار کتاب «ساختار و تاویل متن»، بابک احمدی
۱۳۷۰: انتشار رمان «خانهی ادریسیها» از غزاله علیزاده
۱۹۹۲
۱۳۷۱: انتشار رمان «آتش بدون دود» از نادر ابراهیمی
۱۳۷۱: ترور فریدون فرخزاد در بُن، آلمان
۱۹۹۴
۱۳۷۳: انتشار مجلهی ارغنون
۱۹۹۷
۱۳۷۶: آغاز ریاستجمهوری محمد خاتمی
۱۹۹۸
۱۳۷۶: انتشار روزنامهی «جامعه»
۱۳۷۷: قتلهای زنجیرهای ایران
۱۳۷۷: انتشار مجلهی «بخارا»
۱۹۹۹
۱۳۷۸: حملهی پلیس و لباس شخصیها به کوی دانشگاه تهران
جمشید بایرامی، ۱۳۷۸، تصویر احمد باطبی
۱۳۷۸: انتشار رمان «کولی کنار آتش» از منیرو روانیپور
۲۰۰۱
۱۳۸۰: حملههای تروریستی یازده سپتامبر
۱۳۸۰: انتشار رمان «چراغها را من خاموش میکنم» از زویا پیرزاد
۱۳۸۱ تا ۱۴۰۰: جنگ افغانستان
۲۰۰۲
۱۳۸۱: افشای برنامهی هستهای پنهان ایران
۲۰۰۳
۱۳۸۱: جنگ دوم خلیج فارس بین عراق و امریکا
۲۰۰۶-۲۰۱۰
۱۳۸۵-۸۹: ارجاع پروندهی هستهای ایران به شورای امنیت سازمان ملل و شدتگرفتن تحریمها علیه برنامهی اتمی ایران
۲۰۰۹
۱۳۸۸: اعتراضها به انتخابات سال ۸۸ (جنبش سبز)
۲۰۱۵
۱۳۹۴: امضای برجام، توافق هستهای ایران
۱۳۹۶: اعتراض ویدا موحدی به حجاب
۲۰۱۷
۲۰۲۰
۱۳۹۹: اعلام همهگیری جهانی ویروس «کوید ۱۹»
۲۰۲۱
۱۴۰۰: بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان
۲۰۲۲
۱۴۰۱: آغاز جنبش انقلابی «زن، زندگی، آزادی» در پی قتل ژینا (مهسا) امینی بهدست پلیس گشت ارشاد
۱۹۷۹
عباس عطار، ۱۹۷۹ (۱۳۵۷)، از مجموعهی «انقلاب ایران»
۱۳۵۸: نمایشگاه انفرادی هانیبال الخاص در انجمن آشوریهای تهران
۱۳۵۸: انتشار نخستین شمارهی «کتاب جمعه»
۱۹۸۰
هانیبال الخاص و مسعود سعدالدین، ۱۳۵۹، «انقلاب اسلامی»
۱۹۸۱
۱۳۶۰: بنیانگذاریِ «حوزه اندیشه و هنر اسلامی»
بهمن جلالی، ۸۸-۱۹۸۰ ، جنگ عراق و ایران
۱۹۸۳
۱۳۶۲: تاسیس رشتهی عکاسی در دانشکدهی هنرهای زیبای دانشگاه تهران
۱۹۸۵
۱۳۶۴: فیلم «باشو غریبهای کوچک» اثر بهرام بیضایی
۱۹۸۷
نصرتالله مسلمیان، ۱۹۶۶، زیبای سوخته
۱۹۸۸
۱۳۶۷: فیلم «خانهی دوست کجاست» اثر عباس کیارستمی
۱۹۸۹
۱۳۶۸: تاسیس گالری گلستان
۱۹۹۱
۱۳۷۰: برگزاری نخستین دوسالانهی نقاشی
۱۹۹۳
شیرین نشاط، ۱۳۷۲، سکوت سرکش. از مجموعهی زنان الله
۱۹۹۷
۱۳۷۶: تاسیس انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران
۱۹۹۸
۱۳۷۷: نمایشگاه گروهی «تجربه ۷۷»
بیتا فیاضی، ۱۳۷۷، سوسکها
۱۳۷۷: بنیانگذاری انجمن نقاشان
۱۳۷۷: نمایشگاه «نقاشیهای درباری ایران، دورهی قاجار»
در موزهی بروکلین، نیویرک
شادی قدیریان، ۱۹۹۸-۹۹ (۷۸-۱۳۷۷)، «بدون عنوان» از مجموعهی قاجار
۱۹۹۹
۱۳۷۸: انتشار «دائرةالمعارف هنر» از رویین پاکباز
فریدون آو، ۱۳۷۸، «رستم در آخر تابستان»
۲۰۰۰
۱۳۷۹: انتشار کتاب «نقاشی ایران از دیرباز تا امروز»، رویین پاکباز
۲۰۰۱
۱۳۸۰: نخستین نمایشگاه هنر مفهومی در موزهی هنرهای معاصر تهران
۲۰۰۲
۱۳۸۱: انتشار مجلهی حرفه هنرمند
۱۳۸۱: دُکومنتای ۱۱ با کیوریتری اُکویی اِنوِزر
۲۰۰۳
نیکزاد نجومی، ۱۳۸۲،
«همهدیگر را توضیحدادن»
رضا عابدینی، ۲۰۰۳ (۱۳۸۲)، «خواب خاک»
۲۰۰۴
۱۳۸۲: نمایشگاه «پیشگامان مجسمهسازی نوین انگلستان» در موزه هنرهای معاصر تهران
۲۰۰۵
۱۳۸۳: نخستین نمایش گنجینهی «موزه هنرهای معاصر تهران» پس از انقلاب
۲۰۰۹
مهران مهاجر، ۲۰۰۹ (۱۳۸۸)، تهران بیتاریخ
۲۰۱۰
رعنا فرنود، ۲۰۱۰ (۱۳۸۹)، «رابطه»
۲۰۱۱
۱۳۹۰: فیلم «جدایی نادر از سیمین» از اصغر فرهادی
۲۰۱۲
۱۳۹۱: برگزاری نخستین حراج تهران
۲۰۱۳
۱۳۹۲: برگزاری نمایشگاه «ایران مدرن» در انجمن آسیا، نیویرک
نازگل انصارینیا، ۲۰۱۴ (۱۳۹۳)، «انعکاسها/شکستگیها»
۲۰۱۵
۱۳۹۴: برگزاری نمایشگاه «تاریخ ویرایشنشده» در موزهی هنر مدرن پاریس
۲۰۱۶
نایری باغرامیان، ۲۰۱۶ (۱۳۹۵)، «پس گردن»
۲۰۲۲
۱۴۰۱: اجرای اعتراضی دانشجوهای هنر
گاهشمار هنر مدرن در ایران
از مشروطه تا امروز
«گاهشمار هنر مدرن در ایران، از مشروطه تا امروز»، گونهای از تاریخنگاریست که در آن رویدادها و دادههای تاریخیِ دورانساز، صرفنظر از ارزشداوری سیاسی و اخلاقی، در قالبی ساده و خطی در اختیار مخاطب گذاشتهمیشود. این ساختار اجازهمیدهد تا درکی روشنتر از پیوندهای احتمالی بین رویدادها شکلبگیرد. بر اساس چنین طرح یا شِمایی، میتوان در آینده روایتهای گوناگونی را برای توضیح تاریخیِ شکلگیری جریانها و گرایشهای هنری ایران پیشنهادکرد.
در این «گاهشمار» که اکنون پیشطرح آن در برابر شماست، روند پدیدارشدن رویدادها و رخدادهای گوناگون هنری و فرهنگ دیداریِ ایران، در کنار رویدادهای مهم تاریخی (که خود دربرگیرندهی رویدادهای اجتماعی، سیاسی، و اقتصادیست) در بازهای نزدیک به ۱۵۰ سال بر اساس نظمی خطی، با کارکرد آموزشی پررنگ در کنار هم آمدهاند. بر این اساس، در سمت راست، دادههای هنری در دو قالب دیداری و نوشتاری؛ و در سمت چپ، دادههای تاریخی ایران (و جهان) گنجاندهشدهاند. برای پرهیز از ناهماهنگیهای مغشوشکنندهی بین تاریخ قمری و خورشیدی در تقویم ایران و نیز بهمنظور روشنکردنِ پیوندها یا گسستهای هنر ایران و جهان، تاریخ میلادی را بهمثابهیِ اساس گاهشمار برگزیدیم اما تاریخ خورشیدی نیز همهجا آمده است.
درنهایت، هدف اصلی گاهشمار، جبران نبودِ طرحی فراگیر برای درک تجربهی هنر مدرن در ایران و هنرِ کانونی این کشور است؛ طرح یا ساختاری بنیادین که نه فقط رو به ویرایشهای پیدرپی باز است بلکه امکان شکلگیری روایتهای بدیل را نیز فراهممیکند. همچون همهی پرُژههای کارنما، «گاهشمار هنر مدرن در ایران، از مشروطه تا امروز» نیز بر اساس پژوهشی پیوسته، همواره رشدمیکند و دقیقتر میشود.
اگر هر گونه اشتباهی در ثبت تاریخ رویدادها یا کمبودی در ثبت یک رویداد مهم در گاهشمار دیدید، از راه ایمیل زیر آن را با ما در میان بگذارید: