top of page

گاه‌شمار      هنر        و     فرهنـگ
دیــداری مـدرن در       ایـــــران


پیش‌طرح

«گاه‌شمار هنر و فرهنگ دیداری مدرن در ایران» روندِ رخ‌دادهای گوناگون هنری را هم‌راه با رویدادهای تاریخی مهم ایران در بازه‌ای نزدیک به ۱۵۰ سال ثبت می‌کند. بخش سمتِ راست گاه‌شمار به رویدادهای هنری و فرهنگ دیداری می‌پردازد و سمت چپ، به ثبت تاریخ اجتماعی‌ و فرهنگی ایران و گاه جهان اختصاص دارد. برای حفظ یک‌پارچگی و امکان قیاس، سال‌شمار میلادی مبنای اصلی‌ست اما همه‌جا سال‌شمار خورشیدی نیز آمده است. ویرایش این گاه‌شمار به‌طور پیوسته ادامه خواهد داشت. 

گاه‌شمار در سه بخش زیر ارایه‌می‌شود:

Anchor 1
GHS-P1

از     واقع‌گرایی تا موزه‌ی ایران باستان

۱۸۴۸-۱۹۴۱
۱۲۲۶-۱۳۲۰

۱۸۴۸

۱۲۲۷: آغاز پادشاهی ناصرالدین شاه

DP202946.jpeg

لویجی پیشه، ح ۱۸۴۰-۱۸۶۰ (۱۲۲۷)، «ناصرالدین‌شاه»

ح ۱۸۹۰

8.jpg

آنتوان سِورُگین، ۱۸۸۸ (۱۲۶۷)، ناصرالدین شاه در پای مجسمه‌ی برنزی‌اش

Golestan-Palace_Figure4-C.jpeg

آنتوان سِورگین، ح ۱۸۹۰ (۱۲۷۰)، فضای داخلی کاخ گلستان

۱۸۹۶

۱۲۷۵: ترور ناصرالدین ‌شاه

۱۹۰۶

۱۲۸۵: امضای فرمان مشروطیت

1610d0ef_df26_40b6_8d7c_ab62daee3c0b.jpeg

نخستین دوره‌ی مجلس شورای ملی، ۱۹۰۶ (۱۲۸۵)

۱۹۰۷

۱۲۸۵: تاج‌گذاری محمدعلی‌شاه قاجار

۱۲۸۶: انتشار چرندوپرند به‌قلم علی‌اکبر دهخدا در صوراسرافیل

3.jpg

تصویر صفحه‌ی نخست روزنامه‌ی  صور اسرافیل، (۱۳ ژوئن ۱۹۰۷)، دی ماه ۱۲۸۶

۱۲۸۶: بنیان‌گذاری روزنامه‌ی کشکول

۱۹۰۸

۱۲۸۷: به توپ‌بستن مجلس و آغاز استبداد صغیر
اعدام میرزا جهان‌گیرخان، مدیر روزنامه‌ی «صور اسرافیل»

انتشار نخستین رمان فارسی با نام «شمس و طغرا»

۱۹۱۰

۱۲۸۹: انتشار نخستین مجله‌ی ادبی‌هنری ایران با نام «بهار»
به‌دست اعتصام‌الملک

۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸

۱۲۹۲ تا ۱۲۹۷: جنگ جهانی اول

۱۹۱۷

۱۲۹۶: انقلاب روسیه به رهبری «ولادیمیر لنین» و سرنگونی امپراتوری روسیه

۱۹۲۱

۱۳۰۰: انتشار نخستین داستان کوتاه در ایران به نام «یکی بود یکی نبود» از محمدعلی جمال‌زاده

۱۹۲۲

۱۳۰۱: سروده‌شدن «افسانه»ی نیما یوشیج
۱۳۰۱: تاسیس اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی

۱۹۲۴

۱۳۰۳: به‌قدرت رسیدن استالین در شوروی

۱۹۲۵

92834723.jpg

۱۳۰۴: به قدرت‌رسیدن رضا شاه
آغاز سلسله‌ی پهلوی

۱۹۲۶

۱۳۰۵: انتشار رمان «تهران مخوف» از مرتضی مشفق کاظمی

۱۹۳۰

۱۳۱۰: انتشار نخستین جلد «سیر حکمت در اروپا» نوشته‌ی محمدعلی فروغی

۱۹۳۳

۱۳۱۳: ریاست‌جمهوری فرنکلین دلنو رُزولت در امریکا
۱۳۱۳: به‌قدرت‌رسیدن حزب ناسیونال سوسیالیت به‌رهبری آدُلف هیتلر

۱۹۳۴

ferdousi.jpg6.jpg

۱۳۱۳: آرام‌گاه فردوسی، طراح از هوشنگ سیحون برپایه‌ی طرحی از کریم طاهرزاده‌ی بهزاد، اجرا از حسین لُرزاده

۱۹۳۶

۱۳۱۴: اجرای رسمی کشف حجاب

3.jpg

دومین سال‌گرد کشف حجاب، ۱۹۳۷ (۱۳۱۵)

۱۳۱۴: انتشار دیوان اشعار پروین اعتصامی

۱۹۳۷

۱۳۱۵: انتشار «بوف کور» از صادق هدایت

۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵

۱۳۱۸ تا ۱۳۲۴: جنگ جهانی دوم
۱۳۱۸: انتشار نخستین جلد «لغت‌نامه‌ی دهخدا» 

۱۹۴۰

6.jpg

۱۳۱۹: انتشار کتاب «تاریخ مشروطه‌ی ایران» از احمد کسروی

۱۸۴۶

حدود سال ۱۲۲۶ : آموزش هنر میرزا ابوالحسن خان غفاری کاشانی، ملقب به صنیع‌الملک در اروپا 
 

۱۸۵۱

 ۱۲۳۰: بنیان‌گذاری دارالفنون
 

1. FS-FSA_A.4_2.12.GN.48.08.jpg

آنتوان سِورُگین، ۱۹۳۰-۱۸۸۰ (۱۳۰۹-۱۲۵۹) 
ساختمان و حیاط دارالفنون از بالای دروازه‌ی میدان توپ‌خانه

۱۸۵۸

1275-sani'ol'molk-pesaraan'e farrox xaan'e aminoddole.jpg

صنیع‌الملک، ۱۸۵۸ (۱۲۳۸)، «پسران فرخ خان امین‌الدوله»

دهه‌ی ۱۸۷۰

Isma'il Jalayir, Ladies Around a Samovar, probably 1870s (c) Victoria and Albert Museum, L

اسماعیل جلایر، دهه‌ی ۱۸۷۰ (۱۲۶۰)، «خانم‌ها دورِ سماور» 

۱۸۸۵-۱۸۹۰

Mirror_Hall.jpeg

کمال‌الملک، ۱۸۸۵-۱۸۹۰ (ح ۱۲۶۹)، «تالار آینه»

1.jpg

کمال‌الملک، ۱۸۹۰-۱۸۹۹ (۱۲۷۸-۱۲۶۹)، «خودنگاره»

۱۸۹۱

4.jpg

موسی ممیزی، ۱۸۹۱ (۱۲۷۰)، «زن‌های قالی‌باف»

۱۸۹۳

طرح_اولیه_تابلوی_استنساخ_اثر_محمود_ملک_الشعرا.jpeg

محمود خان ملک‌الشعرا، ۱۸۱۳- ۱۸۹۳، (۱۱۹۲- ۱۲۷۲ خ)، «استنساخ» 

۱۸۹۷

۱۲۷۶: سفر کمال‌الملک به اروپا و مطالعه‌ی کار نقاش‌هایی چون رمبرانت، رافائل، و تیسین.

۱۹۱۰

2.jpg

اسدالله الحسینی نقاش‌باشی، ۱۹۱۰ (۱۲۸۹)، «احمدشاه و کابینه‌ی عبدالحسین فرمان‌فرما»

3.jpg

هنرمند ناشناس، ح ۱۹۱۰ (۱۲۸۹)، «چهره‌ی شاهزاده‌خانم تاج‌السل»

۱۹۱۱

۱۲۹۰: بنیان‌گذاریِ مدرسه‌ی صنایع مستظرفه

۱۹۱۸

5.JPG

عباس رسام ارژنگی، ۱۹۱۸ (۱۲۹۷)، «طبیعت بی‌جان با هندوانه، هلو، و قاشق»

۱۹۲۳

۱۳۰۲: انتشار کتاب «سرآمدان هنر» اثر کریم طاهرزاده بهزاد

۱۹۲۹

۱۳۰۹: بنیان‌گذاریِ مدرسه‌ی هنرهای قدیم به ابتکار حسین طاهرزاده‌ی بهزاد

Abi_o_Rabi.jpeg

۱۳۰۹: ساخته‌شدن «آبی و رابی»، نخستین فیلم بلند سینمای ایران
توسط اوانس اوهانسیان

۱۹۳۱

pkbszuu4wqmay0tykoju.jpeg

۱۳۱۱: برگزاری نمایشگاه بین‌المللی هنر ایرانی در لندن توسط آرثر پُپ

۱۹۳۴

9c1383b1-1560-4064-85f0-5287a87b96ea.jpeg

۱۳۱۳: ساخته‌شدن «دختر لر»، نخستین فیلم ناطق سینمای ایران

433px-University_of_Tehran_logo.svg.png

۱۳۱۳: بنیان‌گذاری دانشگاه تهران
محسن مقدم، ۱۹۳۷ (۱۳۱۵) ، لُگوی دانش‌گاه تهران (مرتضی ممیز در سال ۱۳۵۰ این لُگو را ویرایش کرد).

۱۹۳۶

IMG_9477 copy.jpg

محمد مدبر، ۱۳۱۵، «روز محشر»

۱۹۳۷

9576587.jpeg

۱۳۱۶: بنیان‌گذاری موزه‌ی ایران باستان با معماری آندره گُدار

GHS-P2

از خروس جنگی تا موزه‌ی هنرهای معاصر

۱۹۴۱-۱۹۷۹
۱۳۵۷ -۱۳۲۰

۱۹۴۱

۱۳۲۰: به‌قدرت‌رسیدن محمدرضا شاه
آغاز دوران پهلوی دوم

۱۹۴۳

1520955556818.jpeg

۱۳۲۲: کنفرانس تهران با حضور سه رهبر متفقین برای تصمیم‌گیری درباره‌ی سرنوشت جنگ و پس از آن

۱۹۴۵

۱۳۲۴: تاسیس سازمان ملل متحد

۱۹۴۶

۱۳۲۵: آغاز جنگ سرد

۱۳۲۵: بنیان‌گذاری یونسکوُ (سازمان علمی، فرهنگی، و تربیتی ملل متحد)

۱۹۴۷

۱۳۲۶: استقلال هند از بریتانیا

۱۹۴۹

۱۳۲۸: انقلاب کمونیستی چین به رهبری مائو تسه‌تونگ و پایه‌گذاری جمهوری خلق چین

۱۹۵۱

۱۳۲۹: ملی‌شدن صنعت نفت

image_2022_01_18T20_24_37_925Z.png

روی جلد مجله‌ی «تایم»، ۱۹۵۲ (۱۳۳۰)، شماره‌ی یک (محمد مصدق، چهره‌ی سال) 

۱۹۵۲

۱۳۳۰: انتشار «قطع‌نامه»، اثر احمد شاملو
۱۳۳۱: انتشار «چشم‌هایش» از بزرگ علوی

۱۹۵۳

۱۳۳۲: کودتای ۲۸ مرداد

۱۳۳۲: بنیان‌گذاری انتشارات فرانکلین

۱۹۵۵

۱۳۳۴: آغاز جنگ ویتنام

۱۹۵۶

۱۳۳۵: انتشار دفتر شعر «زمستان» از مهدی اخوان ثالث

۱۳۳۵: بنیان‌گذاری ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور)

۱۹۵۷

۱۳۳۶: انتشار دفتر شعر «هوای تازه» از احمد شاملو

۱۹۶۰

۱۳۳۹: بینان‌گذاری اُپک (سازمان کشورهای صادرکننده‌ی نفت)

۱۳۳۹: تصویب قانون اصلاحات ارضی

6.jpg

محمدرضا شاه پهلوی سند مالکیت زمین‌های تقسیم‌شده را به زن‌های کشاورز می‌دهد، ۱۹۶۲ (۱۳۴۰)

۱۹۶۱

۱۳۴۰: ساخته‌شدن دیوار برلین

berlin_wall (1).jpeg

۱۹۶۲

7-1963-.jpg

۱۳۴۱: به‌رسمیت‌شناخته‌شدن حق رای زنان در ایران

۱۹۶۳

۱۳۴۱: انقلاب سفید

Skype_Picture_2022_01_18T20_50_26_630Z.jpeg

بزرگ‌داشت سالانه‌ی انقلاب سفید در برابر مجلس سنای ایران، ۱۹۷۱ (۱۳۴۹)

۱۳۴۱: انتشار «غرب‌زدگی» از جلال آل احمد

۱۳۴۲: انتشار دفتر شعر «تولدی دیگر» از فروغ فرخزاد

۱۳۴۲: انتشار رمان «تنگسیر» از صادق چوبک

۱۹۶۵

۱۳۴۴: ورود روح‌الله خمینی به عراق

۱۹۶۷

۱۳۴۶: انتشار نمایش‌نامه‌ی «آی باکلاه، آی بی‌کلاه» از غلامحسین ساعدی

۱۹۶۸

۱۳۴۷: به وزارت رسیدن فرخ‌رو پارسا، نخستین وزیر زن ایرانی در کابینه‌ی امیرعباس هویدا

۱۳۴۷: بنیان‌گذاری کانون نویسندگان ایران

۱۳۴۷: انتشار کتاب «در خدمت و خیانت روشن‌فکران» اثر جلال آل احمد

۱۹۶۹

۱۳۴۸: انتشار رمان «شازده احتجاب» از هوشنگ گلشیری

۱۳۴۸: انتشار رمان «سووشون» از سیمین دانشور

۱۹۷۰

۱۳۴۹: انتشار رمان «دایی جان ناپلئون» از ایرج پزشک‌زاد

۱۹۷۱

97646746.png

۱۳۵۰: برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله

۱۳۵۰: انتشار مجله‌ی «رودکی»

۱۹۷۳

9130e480d507cd4e78ad09f1ccbcc0af.jpeg

۱۳۵۲: بحران نفت در کشورهای صنعتی

۱۹۷۴

۱۳۵۳: انتشار رمان «همسایه‌ها» از احمد محمود

۱۹۷۵

۱۳۵۴: پایان جنگ ویتنام

۱۹۷۷

۱۳۵۶: انتشار کتاب «آسیا دربرابر غرب» به‌دست داریوش شایگان

۱۳۵۶: شکل‌گیری انجمن موسیقی چاووش

۱۹۴۳

۱۳۲۲: انتشار مجله‌ی «سخن»

۱۹۴۶

نمایشگاه هنرهای زیبای ایران، ۱۹۴۶ (بهمن ۱۳۲۴ تا فروردین ۱۳۲۵)،
انجمن روابط فرهنگی ایران با اتحاد جماهیر شوروی

3.jpg

اسماعیل آشتیانی، ۱۹۴۲ (۱۳۲۱)،
طبیعت بی‌جان

972643443.jpg

علی اصغر پتگر، ۱۹۴۶ (۱۳۲۵)، «بی‌نام»

1325-Hooshang Pezeshkniaa-masloob.png

هوشنگ پزشک‌نیا، ۱۹۴۶ (۱۳۲۵)، «مصلوب»

۱۳۴۶: بنیان‌گذاری سازمان ملی فُلکلُر ایران

۱۹۴۷

artwork_637564254651575120_thumb_1680_880.jpg

محمود جوادی‌پور، ۱۹۴۷ (۱۳۲۶)، «مسجد شاه»

۱۹۴۹

Faculty_of_Fine_Arts_University_of_Tehran_16__41_-scaled-2-1024x1024.jpg
7417f989-385d-416f-9a31-a81df332bc01.jpeg

۱۳۲۸: بنیان‌گذاریِ دانش‌کده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران

۱۳۲۸: بنیان‌گذاریِ انجمن هنری خروس‌جنگی، به‌دست جلیل ضیاپور

۱۳۲۸: بنیان‌گذاری گالری آپادانا

۱۳۲۸: گشایش کانون ملی فیلم

۱۹۵۰

artwork_636956901184186389_thumb_1680_880-2.jpg

حسین کاظمی، ۱۹۵۰ (۱۳۲۸)، «بی‌نام»

۱۹۵۱

artwork_636444569290591579_thumb_370.jpeg

«بهمن محصص، ۱۹۵۱ (۱۳۳۰)، «بی‌نام»

۱۳۲۸: بنیان‌گذاری انجمن ملی عکاسی ایران به‌دست هادی شفائیه

۱۹۵۳

Nahidi-Fig.-1.-lowres.jpg

جلیل ضیاپور، ۱۹۵۳ (۱۳۳۲) (بازنقاشی‌شده در سال ۱۹۶۲)، «زینب خاتون»

۱۹۵۴

۱۳۳۳: گشایش گالری استتیک به‌دست مارکو گریگوریان

6.jpg
3.jpeg

مارکو گریگوریان، ۱۹۵۴ (۱۳۳۳)،
«صورت یک زن و یک مرد»

لیلی متین‌دفتری، ۱۹۵۶، (۱۳۳۵)، «چهره‌ی محمد مصدق»

۱۹۵۸

image.jpeg
Sirak Melkonian, Veiled Woman, 1957. (c) Sirak Melkonian, Photo Peter Kelleher Victoria an

سیراک ملکُنیان،۱۳۳۶، «زن چادری»

۱۳۳۷: نخستین دوسالانه‌ی تهران، به سرپرستی مارکو گریگوریان
و پشتیبانی وزارت فرهنگ در کاخ ابیض

IMG_0477.jpg

سیا ارمجانی، ۱۹۵۸ (۱۳۳۷)، «دیوار»

2.jpeg

هوشنگ پزشک‌نیا، ۱۹۵۸ (۱۳۳۷)، «خارک»

۱۹۶۰

۱۳۳۹: دوسالانه‌ی دوم تهران در کاخ گلستان با نمایش کار از ۶۸ هنرمند

1339-Abolqaasem Sa'eedi-Tarkib'bandi baa Gol'haa.jpg

ابوالقاسم سعیدی، ۱۳۳۹، ترکیب‌بندی گل‌دار

۱۳۴۰: مهاجرت سیا ارمجانی به امریکا 

rSRBiDxz_QqvVc.jpeg

سیا اَرمجانی، ۱۹۷۰ (۱۳۴۹)، خانه‌ی شماره‌ی ۲ (خانه‌ی یک‌خوابه)

۱۹۶۱

۱۳۳۹: گشایش مدرسه‌‌ی هنرهای تزیینی (بعدها: دانشگاه هنر)

با عضوهایی چون کریم امامی، هوشنگ کاظمی،

پرویز تناولی، و مارکو گریگوریان

Marcos Grigorian 1963 S.jpg

مارکو گریگوریان، ۱۹۶۳ (۱۳۴۱)، بی‌نام

۱۹۶۲

unnamed.jpeg
Screenshot 2021-09-24 at 19.00.37.jpg

۱۳۴۱: ساخته‌شدن فیلم «خانه سیاه است» اثر فروغ فرخزاد

۱۳۴۱: ساخته‌شدن فیلم مستند «موج و مرجان و خارا»
اثر ابراهیم گلستان و اَلن پِندری

۱۳۴۱: برگزاری نمایشگاه نقاشی معاصر ایران در امریکا
با کار هنرمندهایی چون منصور قندریز، پرویز تناولی، و بهجت صدر
همین‌طور، برگزاری در شیکاگو، واشینگتن دی‌سی،
نیویرک، و شهرهایی دیگر 

1353-Behjat Sadr-Bi Naam.jpg

بهجت صدر، ۱۳۵۳، «بی‌نام»

۱۳۴۱: برگزاری دوسالانه‌ی سوم تهران، کاخ ابیض

۱۳۴۱: نام‌گذاری جنبش سقاخانه به پیش‌نهاد کریم امامی

1341-Faraamarz Pilaaraam- Masjed'e Esfaahaan.jpg
arviz Tanavoli, Heech, 1972 S3.jpg

فرامرز پیل‌آرام، ۱۹۶۲، «مسجد اصفهان»

پرویز تناولی، ۱۹۷۲، هیچ

۱۹۶۳

۱۳۴۲: بازگشت بهمن محصص از ایتالیا به ایران

mohasses-bar saahel- 1966.jpg

بهمن محصص، ۱۹۶۶ (۱۳۴۵)، «بر ساحل»

برگزاری بینال چهارم تهران، در کاخ ابیض با شرکت ۱۱۳ هنرمند

۱۳۴۳: بنیان‌گذاریِ تالار ایران (تالار قندریز)

Mansour_Ghandriz_(2).jpeg

منصور قندریز، دهه‌ی ۱۹۶۰ (۱۳۴۰)، «بدون عنوان»

Paakbaaz.jpeg

رویین پاکباز، ۱۹۷۵ (۱۳۵۴)، «انسان با دست‌های قرمز»

1343-Ahmad Aali-xodnegaare.jpg

احمد عالی، ۱۳۴۳، «خودنگاره»

۱۹۶۴

۱۳۴۳: بازگشت محسن وزیری‌مقدم از ایتالیا به ایران
و درس‌دادن در دانشکده‌ی هنرهای تزیینی تا سال ۱۹۷۵ (۱۳۵۴)

170322_Mohsen-Vaziri-Moghaddam_ct_edited.jpg

محسن‌ وزیری‌مقدم، ۱۹۷۰ (۱۳۴۹)، «بی‌نام (فرم‌ها در حرکت)»

۱۹۶۵

۱۳۴۴: برگزاری نمایشگاه «هنر در ایران» در انجمن ایران-امریکا

 برگزارکننده‌ی نمایشگاه: کریم امامی

250px-Brick_and_mirror.jpeg

۱۳۴۴: ساخته‌شدن فیلم «خشت و آینه» اثر ابراهیم گلستان

IIDCYA.jpeg

۱۳۴۴: بنیان‌گذاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

به ریاست فرح پهلوی و مدیریت لیلی امیرارجمند

۱۳۴۴: انتشار کتاب «نقاشی نوین» به‌دست احسان یارشاطر

۱۹۶۶

۱۳۴۵: تاسیس گالری سیحون

۱۳۴۶: گشایش رشت ۲۹ (کلاب، بار، فضای هنری) به‌دست کامران دیبا

۱۹۶۷

۱۳۴۶: بنیان‌گذاری و برپایی جشن هنر شیراز

زیر نظر «دفتر مخصوص شه‌بانو» و مدیریت فرخ غفاری

۱۹۶۸

IMG_1804 2.jpg
Roudaki_Hall_1970.JPG

۱۳۴۷: اجرای نمایش «شهر قصه» از بهمن مفید در جشن هنر شیراز

بنیان گذاری تالار رودکی، ۱۹۶۸ (۱۳۴۶)

۱۹۶۹

۱۳۴۸: بنیان‌گذاری کارگاه نمایش

به کوشش آربی آوانسیان

3772876.jpeg

۱۳۴۸: ساخته‌شدن فیلم «گاو» اثر داریوش مهرجویی

و «قیصر» اثر مسعود کیمیایی

۱۹۷۰

۱۳۴۹: انتشار نشریه‌ی «فصلی در هنر» در تالار قندریز

۱۹۷۱

download (2).jpeg

پیتر بروک و آربی آوانسیان، ۱۹۷۱ (۱۳۵۰)، اجرای ارگاست (بخش ۱ و ۲) در جشن هنر شیراز

shiva1243.jpeg

قباد شیوا، ۱۹۷۱ (۱۳۵۰)، پُستر  جشن هنر شیراز

۱۹۷۴

۱۳۵۳: تشکیل گروه آزاد نقاشان و مجسمه‌سازان؛

مارکو گریگوریان، فرامرز پیلارام، عبدالرضا دریابیگی، غلامحسین نامی، مرتضی ممیز، سیراک ملکنیان، مسعود عربشاهی.

66_39c0044cdc19b60fb6031e52db83047b_1541855170.jpeg
1346-Qolaam Hosein Naami- Mobaareze baa bi'savaadi.jpg

غلام‌حسین نامی، ۱۳۴۶، «مبارزه با بی‌سوادی»

مسعود عرب‌شاهی، ۱۳۵۵، «کمپوزیسیون»

نمایشگاه بین‌المللی تهران در مرکز نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران

با نمایش کار هنرمندهایی چون لیلی متین دفتری، ایران درودی، بهجت صدر، سهراب سپهری، رویین پاکباز، حسین کاظمی، و پرویز کلانتری 

1349-Monir Shahroudy Farmanfarmaian-MirrorBall.jpg

منیر فرمانفرماییان، ۱۳۴۹، «توپ آیینه‌ای»

66_aed177d648740adb20a2e639a87ce659_1540709761.jpeg

حسین کاظمی، ۱۳۵۰، «بدون عنوان»

66_dc87ef7e40dc695f34a6a76c67e57544_1540709827.jpeg

فریده لاشایی، ۱۹۷۴ (۱۳۵۳)، منظره‌ی تنه‌ی درخت»

۱۹۷۵

stillife6.jpeg

سهراب شهیدثالث، ۱۳۵۴، «طبیعت بی‌جان»

Kaveh_Golestan_Prostitute_Series_Untitled_75-77_12.jpg

کاوه گلستان، ۷۷-۱۹۷۵، «بی‌نام» (از مجموعه‌ی روسپی)

66_cb655de86cc176a77be67239505ff0ba_1541493327.jpeg

قاسم حاجی‌زاده، ۱۳۵۴، «دو مرد با موهای رنگ‌شده»

۱۹۷۷

۱۳۵۶: نمایشگاه واش‌آرت در واشینگتن

420.jpeg

مرتضی ممیز، ۱۹۷۷ (۱۳۵۶)، چاقوها

1356-Tehran Museum Of Contemporary Art.jpg

بنیان‌گذاریِ موزه‌ی هنرهای معاصر تهران

با پشتیبانیِ «دفتر مخصوص شه‌بانو» و طراحی کامران دیبا

۱۳۵۶: افتتاح موزه‌ی رضا عباسی

۱۹۷۸

گشایش مرکز فرهنگی نیاوران

1357-Cultural Center of Niaavaraan.jpg

۱۳۵۷: ترجمه‌ و انتشار «تاریخ هنر جنسن» 

GHS-P3

از      انقلاب ۵۷ تا امروز

از ۱۹۷۹ تا امروز 
از ۱۳۵۷ تا امروز 

۱۹۷۹

انقلاب ۵۷

2012-01-16_12.17.51_shah-raft002.jpg
139411111214472257006974.jpeg

۱۳۵۹-۱۳۶۲: انقلاب فرهنگی

۱۹۷۹-۸۱

۱۳۵۸-۵۹: اشغال سفارت ایالات متحد در تهران (بحران گروگان‌گیری)

Iran_hostage_crisis_-_Iraninan_students_comes_up_U.S._embassy_in_Tehran.jpg

۱۹۷۹-۸۴

۱۳۵۷-۱۳۶۳: انتشار رمان «کلیدر» از محمود دولت‌آبادی

۱۹۸۰

۱۳۵۹: آغاز جنگ عراق و ایران

۱۹۸۱

۱۳۶۰: برگزاری «جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم فجر»

۱۹۸۵

۱۳۶۴: انتشار مجله‌ی آدینه

۱۹۸۸

۱۳۶۷: پایان جنگ عراق و ایران

۱۳۶۷: اعدام‌های گسترده‌ی زندانیان سیاسی در ایران

۱۹۸۹

۱۳۶۸: مرگ روح‌الله خمینی

۱۳۶۸: فروریختن دیوار برلین و پایان جنگ سرد

۱۹۹۱

۱۳۷۰: انتشار کتاب «ساختار و تاویل متن»، بابک احمدی

۱۳۷۰: انتشار رمان «خانه‌ی ادریسی‌ها» از غزاله علیزاده

۱۹۹۲

۱۳۷۱: انتشار رمان «آتش بدون دود» از نادر ابراهیمی
۱۳۷۱: ترور فریدون فرخ‌زاد در بُن، آلمان

۱۹۹۴

۱۳۷۳: انتشار مجله‌ی ارغنون

۱۹۹۷

۱۳۷۶: آغاز ریاست‌جمهوری محمد خاتمی

۱۹۹۸

27347823k.jpg

۱۳۷۶: انتشار روزنامه‌ی «جامعه»

۱۳۷۷: قتل‌های زنجیره‌ای ایران

۱۳۷۷: انتشار مجله‌ی «بخارا»

۱۹۹۹

۱۳۷۸: حمله‌ی پلیس و لباس‌ شخصی‌ها به کوی دانشگاه تهران

ahmad-batebi.jpeg

جمشید بایرامی، ۱۳۷۸، تصویر احمد باطبی

۱۳۷۸: انتشار رمان «کولی کنار آتش» از منیرو روانی‌پور

۲۰۰۱

thumbnail.jpeg

۱۳۸۰: حمله‌‌های تروریستی یازده‌ سپتامبر

۱۳۸۰: انتشار رمان «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» از زویا پیرزاد

۱۳۸۱ تا ۱۴۰۰: جنگ افغانستان

۲۰۰۲

۱۳۸۱: افشای برنامه‌ی هسته‌ای پنهان ایران

۲۰۰۳

۱۳۸۱: جنگ دوم خلیج فارس بین عراق و امریکا

۲۰۰۶-۲۰۱۰

۱۳۸۵-۸۹: ارجاع پرونده‌ی هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل و شدت‌گرفتن تحریم‌ها علیه برنامه‌ی اتمی ایران

۲۰۰۹

۱۳۸۸: اعتراض‌ها به انتخابات سال ۸۸ (جنبش سبز)

ed9a2d_db0eccb15d5649c1a3b13c68210e855c_mv2.webp

۲۰۱۵

۱۳۹۴: امضای برجام، توافق‌ هسته‌ای ایران 

۱۳۹۶: اعتراض ویدا موحدی به حجاب

۲۰۱۷

ZZA483.jpeg

۲۰۲۰

۱۳۹۹: اعلام همه‌گیری جهانی ویروس «کوید ۱۹»

۲۰۲۱

۱۴۰۰: بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان

۲۰۲۲

۱۴۰۱: آغاز جنبش انقلابی «زن، زندگی، آزادی» در پی قتل ژینا (مهسا) امینی به‌دست پلیس گشت ارشاد

ZZA19.jpg

۱۹۷۹

abbas-magnum-par63.jpeg

عباس عطار، ۱۹۷۹ (۱۳۵۷)، از مجموعه‌ی «انقلاب ایران»

۱۳۵۸: نمایشگاه انفرادی هانیبال الخاص در انجمن آشوری‌های تهران

 ۱۳۵۸: انتشار نخستین شماره‌ی «کتاب جمعه»

۱۹۸۰

alxaas-sadeddin-1359-enqelaabe eslami.jpg

هانیبال الخاص و مسعود سعدالدین، ۱۳۵۹، «انقلاب اسلامی»

۱۹۸۱

۱۳۶۰: بنیان‌گذاریِ «حوزه اندیشه و هنر اسلامی»

29iranart-item1-articleLarge.jpg

بهمن جلالی، ۸۸-۱۹۸۰ ، جنگ عراق و ایران

۱۹۸۳

۱۳۶۲: تاسیس رشته‌ی عکاسی در دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران 

۱۹۸۵

1986.jpg

۱۳۶۴: فیلم «باشو غریبه‌ای کوچک» اثر بهرام بیضایی

۱۹۸۷

1366.jpg

نصرت‌الله مسلمیان، ۱۹۶۶، زیبای سوخته

۱۹۸۸

19442_5.jpeg

۱۳۶۷: فیلم «خانه‌ی دوست کجاست» اثر عباس کیارستمی

۱۹۸۹

۱۳۶۸: تاسیس گالری گلستان

۱۹۹۱

 ۱۳۷۰: برگزاری نخستین دوسالانه‌ی نقاشی

۱۹۹۳

1372-Shirin NEshaat-Sokoot'e Sarkesh.jpg

شیرین نشاط، ۱۳۷۲، سکوت سرکش. از مجموعه‌ی زنان الله

۱۹۹۷

۱۳۷۶: تاسیس انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران

۱۹۹۸

۱۳۷۷: نمایشگاه گروهی «تجربه ۷۷»

1377-Bitaa Fayaazi-Soosk'haa.jpeg

بیتا فیاضی، ۱۳۷۷، سوسک‌ها

۱۳۷۷: بنیان‌گذاری انجمن نقاشان

۱۳۷۷: نمایشگاه «نقاشی‌های درباری ایران، دوره‌ی قاجار»

در موزه‌ی بروکلین، نیویرک

20091127124226_shadi_ghadirian_qajar_ghetto_blaster.jpeg

شادی قدیریان، ۱۹۹۸-۹۹ (۷۸-۱۳۷۷)، «بدون عنوان» از مجموعه‌ی قاجار

۱۹۹۹

۱۳۷۸: انتشار «دائرةالمعارف هنر» از رویین پاکباز

artwork_637157200504248688_thumb_370.jpg

فریدون آو، ۱۳۷۸، «رستم در آخر تابستان»

۲۰۰۰

۱۳۷۹: انتشار کتاب «نقاشی ایران از دیرباز تا امروز»، رویین پاکباز

۲۰۰۱

۱۳۸۰: نخستین نمایشگاه هنر مفهومی در موزه‌ی هنرهای معاصر تهران

۲۰۰۲

 ۱۳۸۱: انتشار مجله‌ی حرفه هنرمند

 ۱۳۸۱: دُکومنتای ۱۱ با کیوریتری اُکویی اِنوِزر

۲۰۰۳

MicrosoftTeams-image.jpeg

نیکزاد نجومی، ۱۳۸۲،

«همه‌دیگر را توضیح‌دادن»

74ca8144886047.5821908973b70.jpg

رضا عابدینی، ۲۰۰۳ (۱۳۸۲)، «خواب خاک»

۲۰۰۴

۱۳۸۲: نمایشگاه «پیشگامان مجسمه‌سازی نوین انگلستان» در موزه هنرهای معاصر تهران

۲۰۰۵

۱۳۸۳: نخستین نمایش گنجینه‌ی «موزه هنرهای معاصر تهران» پس از انقلاب 

3193277_564.jpg

۲۰۰۹

mehran-mohajer-03-tehran-undated.jpeg

مهران مهاجر، ۲۰۰۹ (۱۳۸۸)، تهران بی‌تاریخ

۲۰۱۰

artwork_636318356379501402_thumb_370.jpeg

رعنا فرنود، ۲۰۱۰ (۱۳۸۹)، «رابطه»

۲۰۱۱

۱۳۹۰: فیلم «جدایی نادر از سیمین» از اصغر فرهادی

156505334.jpeg

۲۰۱۲

۱۳۹۱: برگزاری نخستین حراج تهران

۲۰۱۳

۱۳۹۲: برگزاری نمایشگاه «ایران مدرن» در انجمن آسیا، نیویرک

artwork_637025196723155318_thumb_1680_880.jpeg

نازگل انصاری‌نیا، ۲۰۱۴ (۱۳۹۳)، «انعکاس‌ها/شکستگی‌ها»

۲۰۱۵

۱۳۹۴: برگزاری نمایشگاه «تاریخ ویرایش‌نشده» در موزه‌ی هنر مدرن پاریس

۲۰۱۶

T14833_10.jpeg

نایری باغرامیان، ۲۰۱۶ (۱۳۹۵)، «پس گردن»

۲۰۲۲

۱۴۰۱: اجرای اعتراضی دانش‌جوهای هنر

Screenshot 2022-10-10 at 14.36.38.jpeg

گاه‌شمار هنر مدرن در ایران
از مشروطه تا امروز

«گاه‌شمار هنر مدرن در ایران، از مشروطه تا امروز»، گونه‌ای از تاریخ‌نگاری‌ست که در آن رویدادها و داده‌های تاریخیِ دوران‌ساز، صرف‌نظر از ارزش‌داوری سیاسی و اخلاقی، در قالبی ساده و خطی در اختیار مخاطب گذاشته‌می‌شود. این ساختار اجازه‌می‌دهد تا درکی روشن‌تر از پیوند‌های احتمالی بین رویدادها شکل‌بگیرد. بر اساس چنین طرح یا شِمایی، می‌توان در آینده روایت‌های گوناگونی را برای توضیح تاریخیِ شکل‌گیری جریان‌ها و گرایش‌های هنری ایران پیش‌نهادکرد.

 

در این «گاه‌شمار» که اکنون پیش‌طرح آن در برابر شماست، روند پدیدار‌شدن رویدادها و رخ‌دادهای گوناگون هنری و فرهنگ دیداریِ ایران، در کنار رویدادها‌ی مهم تاریخی (که خود دربرگیرنده‌ی رویدادهای اجتماعی، سیاسی، و اقتصادی‌ست) در بازه‌ای نزدیک به ۱۵۰ سال بر اساس نظمی خطی، با کارکرد آموزشی پررنگ در کنار هم آمده‌اند. بر این اساس، در سمت راست، داده‌های هنری در دو قالب دیداری و نوشتاری؛ و در سمت چپ، داده‌های تاریخی ایران (و جهان) گنجانده‌شده‌اند. برای پرهیز از ناهماهنگی‌های مغشوش‌کننده‌ی بین تاریخ قمری و خورشیدی در تقویم‌ ایران و نیز به‌منظور روشن‌کردنِ پیوندها یا گسست‌های هنر ایران و جهان، تاریخ میلادی را به‌مثابه‌یِ اساس گاه‌شمار برگزیدیم اما تاریخ خورشیدی نیز همه‌جا آمده است.

 

درنهایت، هدف اصلی گاه‌شمار، جبران نبودِ طرحی فراگیر برای درک تجربه‌ی هنر مدرن در ایران و هنرِ کانونی این کشور است؛ طرح یا ساختاری بنیادین که نه فقط رو به‌ ویرایش‌های پی‌درپی باز است بل‌که امکان شکل‌گیری روایت‌های بدیل را نیز فراهم‌می‌کند. هم‌چون همه‌ی پرُژه‌های کارنما، «گاه‌شمار هنر مدرن در ایران، از مشروطه تا امروز» نیز بر اساس پژوهشی پیوسته، هم‌و‌اره رشدمی‌کند و دقیق‌تر می‌شود.

 

اگر هر گونه اشتباهی در ثبت تاریخ رویدادها یا کم‌بودی در ثبت یک رویداد مهم در گاه‌شمار دیدید، از راه ایمیل زیر آن‌ را با ما در میان بگذارید:

این گاه‌شمار تنها در نسخه‌ی دسکتاپ قابل دست‌رسی است.

bottom of page